"Κοιτάζοντας" το 2007

Από τις σπάνιες φορές που δύναμαι να διαβάσω την τυπωμένη έκδοση της Καθημερινής, η 31η Δεκεμβρίου του αισίως παρελθόντος έτους επεφύλασσε για μένα μια έκπληξη στη δημοσίευση της έρευνας-δημοσκόπησης της V-PRC. Θέμα της η σφυγμομέτρηση της ελληνικής κοινωνίας για μείζονα ζητήματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, οικονομίας και ανάπτυξης και το συμπέρασμά της διττό: η ελληνική κοινωνία υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις αλλά εμφανίζεται επιφυλακτική και ανασφαλής ως προς το μέλλον. Στην αντικριστή σελίδα σχολιάζει τα αποτελέσματα αυτά ο έγκριτος δημοσιογράφος-αναλυτής κ. Παπαχελάς αλλά εγώ από το «βήμα» τούτο θα ήθελα να σταθώ σε τρεις «λεπτομέρειες» που μου πρόκαλεσαν έκπληξη και προβληματισμό ταυτοχρόνως.

Η πρώτη αξιολογείται ως μία εκ των αιτιών της προαναφερθείσας ανασφάλειας και αφορά το μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων που κατά το τελευταίο έτος δεν αποταμίευσε τίποτα. Το γεγονός ότι το 67% των ερωτηθέντων απάντησε αρνητικά στην περί αποταμίευσης ερώτηση αποκτά ανησυχητικές διαστάσεις δεδομένου ότι το 65% δήλωσε αβεβαιότητα και «καθόλου σιγουριά» για το μελλον του στην ερώτηση περί κοινωνικης ανασφάλειας. Αποτελεί όμως και αντιφατικό στοιχείο τη στιγμή που οι Έλληνες διαθέτουν σεβαστά ποσά για «δευτερεύουσες» αναγκες μην έχοντας καλύψει σε πολλές περιπτώσεις βασικές. Στο άρθρο του «Οι απίστευτες διαστάσεις του υπερκαταναλωτισμού στην Ελλάδα: Υπερβολή χλιδής και γκλαμουριάς» στο Forum (Δεκέμβριος 2006) επικαλούμενος στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας ο κ. Παπαναγιώτου σημειώνει: «Παραπονιούμαστε για την ακριβή βενζίνη, αλλά είμαστε πρωτοπόροι στη χρήση του Ι.Χ. ακόμη και σε διαδρομές μικρότερες του ενός χιλιομέτρου. Πάνω από 10.000 μικρά σκάφη πωλούνται ετησίως στην Ελλάδα. Καθημερινά, πληρώνουμε για το καινούργιο μας αυτοκίνητο περί 10.000.000 ευρώ και οι πωλήσεις των πολυτελών ακριβών μοντέλων σημειώνουν φέτος εντυπωσιακή άνοδο μέχρι 35%». Ο τίτλος από μόνος του νομίζω αποτυπώνει το μέγεθος ενός προβληματος που εμπειρικά γνωρίζουμε, τεχνηέντως αποσιωπούμε και αδιάλειπτα βιώνουμε.

Η δεύτερη αφορά απάντηση στο ερώτημα για την ικανοποίηση από τη λειτουργία της δημοκρατίας στην Ελλάδα και συγκεκριμένα το 19% των ερωτηθέντων που απάντησε ότι δεν είναι «καθόλου ικανοποιημένοι» με τη λειτουργία της. Παρόλο που αδιάσειστα στοιχεία αναφορικά με τη διαφθορά (η Ελλάδα στη 54η θέση στην κατάταξη των λιγότερο διεφθαρμένων χωρών της Διεθνους Διαφάνειας, 47η το 2005), τη διαπλοκή και τα δημοκρατικώς κληροδοτούμενα πολιτικά αξιώματα αλλά και λιγότερο απτές πλην όμως εμπειρικά επιβεβαιωμένες παρατηρήσεις περί αναξιοκρατίας και πολιτικής για ψηφοθηρία συνάδουν με την άποψη ότι η δημοκρατία στην Ελλάδα παρουσιάζει αδυναμίες. Ωστόσο το γεγονός ότι ένας στους πέντε Έλληνες δεν είναι καθόλου ικανοποιημένος με μια δημοκρατία η οποία πληροί όχι μόνο τις βασικές προϋποθέσεις (καθολική, ελεύθερη, δίκαιη ψηφοφορία) αλλά και ειδικές προβλέψεις (σταθερότητα, εναλλαγή κομμάτων, κυβερνητικός έλεγχος, ανοικτές διαδικασίες) οφείλει να προβληματίζει. Τριάντα και πλέον χρόνια μετά την παλινόρθωση της δημοκρατίας και εικοσιέξι (αισίως) χρόνια συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση δε δικαιολογούν το υψηλό αυτό ποσοστό – ένα ποσοστό το οποίο θέτει ερωτηματικά ως προς την αντίληψη και άποψη μας για ένα πολιτικό σύστημα του οποίου την πατρότητα νεμόμαστε με κάθε ευκαιρία.

Το τελευταίο σημείο στο οποίο θα ήθελα να σταθώ αφορά το υψίστης σημασίας ζήτημα της μετανάστευσης και ενσωμάτωσης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Παρόλο που δεν καθίσταται σαφές αν υπήρχε η δυνατότητα πολλαπλής απάντησης στην ερώτηση «που πρέπει να ρίξουν μεγαλύτερο βάρος οι κυβερνήσεις στα χρόνια που έρχονται» και παρόλο που όλες οι επιλογές αφορούν βασικά προβλήματα της κοινωνίας μας, το γεγονός ότι μόνο το 2% των απαντήσεων αφορούν τη μετανάστευση είναι ανησυχητικό. Το χαμηλό αυτό ποσοστό αποτυπώνει την άρνηση μας –ίσως και την άγνοια της αναγκαιότητας– να προσδώσουμε την πρέπουσα βαρύτητα στο σημαντικό αυτό ζήτημα που ήδη διέπει και επηρεάζει το φάσμα της οικονομίας αλλά και της ελληνικής κοινωνίας. Για παράδειγμα αναφορικά με την κοινωνική ένταξη διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων ο καθηγητής Ψυχολογίας κ. Μαρβάκης σημειώνει ότι «οι απαιτήσεις μας πρέπει να στηρίζονται στην ανάγκη (και να ορμώνται από αυτήν) για όλο και πιο διευρυμένη και γενικευμένη (κοινωνική) αλληλεγγύη με στόχο την κοινωνική χειραφέτηση όλων. Πρέπει να απαιτούμε, δηλαδή, ίσες κοινωνικές ευκαιρίες και ίσες δυνατότητες συμμετοχής στο δημόσιο/πολιτικό χώρο, και όχι να φαντασιώνουμε ότι είμαστε εμείς αυτοί που θα παρέχουν κάτι σε κάποιους ‘ξένους’». Ωστόσο για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται η ωρίμανση της ελληνικής κοινωνίας που σκόπιμο είναι να γίνει αυτοβούλως και προοδευτικά και να μην είναι προϊόν κοινωνικών συγκρούσεων και ρηγμάτων – κάτι το οποίο μεν φαντάζει δραματικό σενάριο αλλά μπορεί να μετουσιωθεί και σε πραγματικότητα αν εξακολουθούμε να εθελοτυφλούμε στη θέα της πραγματικότητας.

Αναφορές:

Κυρίως άρθρο: " 'Ναι' των πολιτών στις μεταρρυθμίσεις"
και Το σχόλιο του Α. Παπαχελά

Παπαναγιώτου, Χρήστος. «Απίστευτες Διαστάσεις του Υπερκαταναλωτισμού στην Ελλάδα: Υπερβολή χλιδής και γκλαμουριάς.» Forum Νο. 382, Δεκέμβριος 2006 σ.38-40.

Μαρβάκης, Αθανάσιος. «Κοινωνική ένταξη ή κοινωνικό απαρτχάιντ;» στο Η Ελλαδα της Μετανάστευσης: Κοινωνική συμμετοχή και ιδιότητα του πολίτη. επιμλ. Μίλτος Παύλου και Δημήτριος Χριστόπουλος. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική, 2004. σ.188-120.